Ochrona kluczowych umów w postępowaniu o zatwierdzenie układu

Wdrożenie postępowania o zatwierdzenie układu ma na celu zawarcie porozumienia między przedsiębiorcą a jego wierzycielami (w szczególności kontrahentami). Jego istotą jest ustalenie nowych zasad spłaty zobowiązań ciążących na przedsiębiorcy przechodzącym kryzys. Przepisy regulujące omawiane postępowanie mają zapewnić takie otoczenie prawne, aby, przy poszanowaniu słusznych praw wierzycieli, dać przedsiębiorcy czas i szansę na przedstawienie wierzycielom swojej sytuacji ekonomicznej oraz rzeczywiste przeprowadzenie z nimi negocjacji. Wychodząc z tego założenia, prawo stwarza przedsiębiorcy możliwość aktywacji w toku postępowania o zatwierdzenie układu szczególnej ochrony przed egzekucją, jak i wypowiedzeniem umów kluczowych dla funkcjonowania jego przedsiębiorstwa. O tzw. immunitecie egzekucyjnym pisaliśmy wcześniej (tutaj). Tym razem, skupimy się zatem na ochronie umów zawartych przez przedsiębiorcę, które mają podstawowe znaczenie dla zachowania jego aktywności gospodarczej.

Obwieszczenie w systemie KRZ

Tak jak wspomniano powyżej, ochrona przez egzekucją i wypowiedzeniem umów jest fakultatywna – przedsiębiorca w kryzysie może, ale nie musi z niej skorzystać. Jeżeli zdecyduje się na ten krok, nadzorca układu (osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego, która czuwa nad tokiem postępowania), dokona stosownego obwieszczenia w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (systemie, do którego każdy może uzyskać dostęp za pośrednictwem przeglądarki internetowej). Powyższe obwieszczenie to po prostu informacja o tym, że wobec przedsiębiorcy wdrożono restrukturyzację. Zawiera ona podstawowe informacje o podmiocie, wobec którego zainicjowano postępowanie o zatwierdzenie układu, jak i o nadzorcy układu. Od chwili dokonania obwieszczenia, przedsiębiorca zostaje objęty ochroną przed egzekucją, a także wypowiedzeniem najważniejszych kontraktów.

Których umów dotyczy ochrona przed wypowiedzeniem?

Parasolem ochronnym zostają objęte wszystkie umowy wyliczone szczegółowo w przepisach. Są to między innymi umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości, w których prowadzone jest przedsiębiorstwo, jak również leasingi, ubezpieczenia majątkowe, gwarancje, czy też akredytywy wystawione przed dniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Co jednak istotne, obecnie prawo pozwala objąć ochroną również takie kontrakty, które nie zostały wyliczone wprost w przepisach ustawy. W terminie 3 tygodni od aktywacji ochrony, nadzorca układu sporządza bowiem spis umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa. Zamieści w nim te kontrakty, które wprawdzie nie są wprost wyliczone w przepisach, ale w rzeczywistości mają kluczowe znaczenie dla bieżącej aktywności gospodarczej przedsiębiorcy. Spis ten zostaje następnie złożony przez nadzorcę układu do akt sprawy. Te kontrakty, które znajdą się na spisie, będą objęte ochroną przed wypowiedzeniem. Dzięki temu, buforem ochronnym będzie mogła zostać objęta nie tylko umowa najmu lokalu, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą (wprost wskazana w przepisach), ale również umowy dostawy tzw. mediów do tego lokalu (które już w tych przepisach wprost nie zostały wyliczone).

W jakim przypadku ochrona nie zadziała?

Wyłączenie możliwości wypowiedzenia umowy ogranicza prawa drugiej strony kontraktu. Przepisy powinny zatem przeciwdziałać możliwości nadużywania tej instytucji przez podmioty wdrażające restrukturyzację. Powyższe zostało połączone z zasadą, w myśl której przedsiębiorca w kryzysie powinien spłacać te zobowiązania, które na bieżąco generuje jego działalność gospodarcza (tj. te, które powstały po dniu układowym). Przyjęto więc, że ochrona przed wypowiedzeniem umów nie obowiązuje, jeżeli podstawą wypowiedzenia kontraktu jest niewykonywanie przez przedsiębiorcę po dokonaniu obwieszczenia w KRZ, zobowiązań nieobjętych układem (lub inna okoliczność przewidziana w umowie, zaistniała po obwieszczeniu o ustaleniu dnia układowego w KRZ). Nieco skomplikowane brzmienie przepisu można wyjaśnić na przykładzie.

Przykład

A prowadzi działalność w najmowanym lokalu. Drugą stroną umowy najmu zawartej na czas oznaczony jest B. Zgodnie z umową, w przypadku braku płatności czynszu za dwa pełne okresy płatności, B, po uprzednim wezwaniu, może wypowiedzieć umowę najmu. A nie płaci czynszu za dwa pełne okresy płatności – styczeń i luty 2024 r. Pomimo braku zapłaty czynszu przez A, B nie wezwał do zapłaty, ani nie wypowiedział umowy. W dniu 1 marca 2024 r. ukazało się obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego w postępowaniu prowadzonym wobec A.

Umowa została objęta ochroną. B nie może już wypowiedzieć umowy z tego powodu, że A nie zapłacił mu czynszu za styczeń i luty 2024 r.

Pomimo dokonania obwieszczenia, A nie zapłacił za kolejne okresy płatności – marzec i kwiecień 2024 r., a także, pomimo dodatkowego wezwania, za maj 2024 r.

W takiej sytuacji B będzie mógł wypowiedzieć umowę najmu, ponieważ powodem wypowiedzenia jest brak uregulowania bieżących (nieobjętych układem) zobowiązań (czynszu).

Jak długo obowiązuje ochrona?

Ochrona kontraktów trwa co do zasady 4 miesiące od dnia obwieszczenia w KRZ. Może zostać przedłużona, jeżeli układ (porozumienie) zostanie pozytywnie dla przedsiębiorcy przegłosowane przez jego wierzycieli (o tym, ilu wierzycieli musi zagłosować za układem, żeby został on przyjęty, pisaliśmy tutaj), a następnie przedsiębiorca we właściwym terminie wystąpi do sądu z wnioskiem o zatwierdzenie przyjętego układu.

Podsumowanie

Postępowanie o zatwierdzenie układu pozwala przedsiębiorcy w kryzysie uzyskać szczególną ochronę, która ma na celu m.in. stworzenie możliwości rzeczywistego przeprowadzenia negocjacji z wierzycielami. Jednym z elementów tej ochrony jest ograniczenie prawa wypowiedzenia kontraktów kluczowych dla kontynuowania działalności gospodarczej przez podmiot wdrażający restrukturyzację. Gdyby przepisy nie przewidywały takiej ochrony, niekiedy wypowiedzenie nawet jednego kontraktu mogłoby doprowadzić do zniweczenia całej restrukturyzacji – wypowiedzenie umowy najmu nieruchomości, czy nawet wypowiedzenie umowy dostawy tzw. mediów mogłyby sparaliżować działalność gospodarczą prowadzoną przez przedsiębiorcę i w konsekwencji doprowadzić do jego upadłości. W tym kontekście warto jednak pamiętać, że omawiana ochrona nie jest bezwzględna – przedsiębiorca musi regulować bieżące zobowiązania wynikające z kontraktu. Gdyby takiego zastrzeżenia w przepisach nie było, druga strona umowy byłaby nadmiernie narażona na potencjalne, nieuczciwe działania przedsiębiorcy wdrażającego postępowanie restrukturyzacyjne.