Restrukturyzacja a pracownicy

Postępowanie o zatwierdzenie układu, czyli obecnie najpopularniejszy rodzaj postepowania restrukturyzacyjnego, zasadniczo nie ma wpływu na umowy o pracę. Jeśli przedsiębiorcy zależy na restrukturyzacji zatrudnienia z zastosowaniem metod analogicznych jak w postępowaniu upadłościowym (np. skrócenie okresu wypowiedzenia, wypowiedzenie w okresie ochronnym – ciąża, ochrona przedemerytalna), to powinien skorzystać z postępowania sanacyjnego. Czy oznacza to, że w postępowaniu o zatwierdzenie układu nie można zwalniać pracowników? Absolutnie nie! Po prostu zwolnienia te będą dokonywane na takich zasadach, jakby restrukturyzacja nie była prowadzona, a zatem brak będzie możliwości skorzystania w tym zakresie z przywilejów, jakie przysługują zarządcy w postępowaniu sanacyjnym.

Jak w takim razie postępowanie o zatwierdzenie układu może wpłynąć na rozliczenia z pracownikami? Nie ulega wątpliwości, że wynagrodzenie za pracę ma szczególny charakter, gdyż wiąże się z zaspokojeniem potrzeb egzystencjalnych osoby, która to wynagrodzenie otrzymuje. Również prawo restrukturyzacyjne w sposób szczególny podchodzi do tego zagadnienia, gdyż wierzytelności wynikające ze stosunku pracy nie są z mocy prawa objęte układem. Co to oznacza? Jeśli dzień układowy ustalono np. na 9 marca i nie wypłacono jeszcze wynagrodzeń za luty, to wierzytelności te, mimo że powstały przed dniem układowym, nie będą objęte układem z mocy samego prawa, a wyłącznie za zgodą pracownika. Jeśli pracownik takiej bezwarunkowej i nieodwołalnej zgody nie wyrazi, to jego wierzytelność nie będzie objęta układem. Wracając do podanego przykładu – mimo że wynagrodzenia za luty byłyby wykazane w spisie wierzytelności (powstały przed dniem układowym), to przedsiębiorca korzystający z postępowania o zatwierdzenie układu powinien te wynagrodzenia wypłacić.

Wynagrodzenia pracowników warto jest zapłacić także ze względów nie wynikających wprost z przepisów. Jak pokazuje praktyka, pracownicy którzy nie otrzymali swojego wynagrodzenia tracą motywację do pracy albo od razu zaczynają szukać innej. Jeśli pracownicy opuszczą restrukturyzowanego przedsiębiorcę w tym trudnym dla niego okresie, to wykonanie układu może stać pod znakiem zapytania. Z tych względów ważne jest także prowadzenie z pracownikami odpowiedniej komunikacji, aby byli oni należycie poinformowani na temat nowej sytuacji prawnej w jakiej znalazł się ich pracodawca i jak wpłynie ona na samych pracowników. Doświadczeni nadzorcy układu mają już wypracowanie narzędzia w tym zakresie i na pewno są w stanie udzielić restrukturyzowanemu przedsiębiorcy odpowiedniego wsparcia.

Niewykluczone jednak, że pracownikom może na tyle mocno zależeć na utrzymaniu swojego pracodawcy, że dobrowolnie zgodzą się na objęcie przysługujących im wierzytelności układem. W tym przypadku należy jednak pamiętać, że restrukturyzacja wierzytelności ze stosunku pracy nie może pozbawiać pracowników minimalnego wynagrodzenia za pracę. Oznacza to, że redukcja wierzytelności pracowniczych na podstawie układu musi być ustalona tak, aby pracownikom pozostało co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę – inaczej układ będzie niezgodny z prawem, a sąd będzie musiał odmówić jego zatwierdzenia.

Mówiąc o wierzytelnościach pracowniczych warto także wspomnieć, że postępowanie o zatwierdzenie układu jest jedynym postępowaniem restrukturyzacyjnym, które nie daje podstaw do zaspokojenia roszczeń pracowniczych ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zgodnie z ustawą z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy podstawą do zaspokojenia roszczeń pracowniczych ze środków FGŚP jest niewypłacalność. Na gruncie Prawa restrukturyzacyjnego wspomniana ustawa wiąże niewypłacalność jedynie z wydaniem przez sąd postanowienia o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego albo postępowania sanacyjnego. Wprost wyłączone zostało zatem postępowanie o zatwierdzenie układu.

Tym niemniej należy wspomnieć, że nawet jeśli w wymienionych wyżej postępowaniach roszczenia pracownicze w pewnej części są zaspokajane ze środków FGŚP, to do wierzytelności FGŚP o zwrot świadczeń wypłaconych pracownikom przepisy dotyczące wierzytelności ze stosunku pracy stosuje się odpowiednio. A zatem, FGŚP – podobnie jak pracownicy – będzie objęty układem tylko wtedy, jeśli wyrazi na to zgodę. Fundusz może jednak zgodzić się na objęcie układem swojej wierzytelności tylko jeśli prowadzi to do jej zwrotu w całości – wierzytelności FGŚP można zatem restrukturyzować wyłącznie poprzez odroczenie terminu płatności lub rozłożenie spłaty na raty. Wyłączenie zaspokojenia roszczeń pracowniczych ze środków FGŚP w postępowaniu o zatwierdzenie układu nie jest zatem jakimś szczególnym uniedogodnieniem biorąc pod uwagę, charakter i krótki czas trwania tego postępowania oraz fakt, że środki i tak trzeba zwrócić FGŚP w całości.

Reasumując, postępowanie o zatwierdzenie układu zasadniczo nie wpływa na stosunki łączące przedsiębiorcę ze swoimi pracownikami. Nie jest to zatem postępowanie dedykowane przedsiębiorcom, którym zależy na przeprowadzeniu restrukturyzacji zatrudnienia (tu właściwe jest postępowanie sanacyjne). Możliwość sprawnego przeprowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego jaką gwarantuje postępowanie o zatwierdzenie układu jest z punktu widzenia pracowników okolicznością korzystną, gdyż znacznie szybciej niż w pozostałych postępowaniach otrzymają oni informację o przyjęciu i zatwierdzeniu układu, a więc o tym, czy restrukturyzacja ma szanse powodzenia.